بسم
الله الحکیم العلیم تاریخ:12/6/93
مصاحبه ماهنامه
کودک با سرکار خانم دکتر حسینی مدیر بخش «فلسفه و کودک» بنیاد حکمت اسلامی صدرا و
مدیر مسئول فصلنامه «فلسفه و کودک
»
سؤال1:
فلسفه برای کودک به چه معناست؟ آیا
آموزش فلسفه به کودکان مطرح است یا منظور اندیشه‌ورزی و یاد‌دادن روش تفکر به
کودکان است؟
جواب:
فلسفه و کودک اصولاً برنامه‌ای است
که هدف آن پرورش سطوح تفکر در کودکان می باشد البته با رویکرد فلسفی ـ اخلاقی. در
این برنامه سعی می‌شود در طی مراحلی در جمعی از کودکان که علاقه‌مند و داوطلب حضور
هستند با استفاده از ابزارهای خاصِ مورد علاقه ایشان، به پیشرفت تفکر منطقی،
انتقادی و خلاقِ آنها کمک شود.
در حقیقت آنچه که از فلسفه در این
برنامه وجود دارد آموزش عقاید و آرای فلسفی نیست بلکه فلسفیدن و نحوه بهتر فکر
کردن یا به بیان بهتر «تفکر درباره تفکر» است.
سؤال 2:
چگونه می‌توان کودکانی با قدرت تفکر
تربیت کرد؟
جواب:
کودک بالفطره فیلسوف بدنیا می‌آید.
یکی از بارزترین نشانه‌های فیلسوف پرسش است که به تفکر منتهی می‌شود کودک نیز
متحیر از جهان پیرامون خود به دنیا می‌آید و اگر بتوانیم این تحیر که بصورت پرسشهای
گوناگون از والدین و سپس مربیان خود را نشان می دهد را به سمت تفکر سوق بدهیم در
پرورش «تفکر کودک» موفق بوده‌ایم.
آنچه که در برنامه «فلسفه و کودک» بنیاد
حکمت اسلامی صدرا مهم بنظر می رسد پرورش قدرت استدلال در کودک است. کودک باید
بیاموزد که برای همه چیز دلیل بخواهد و برای سخن‌هایش دلیل بیاورد. تأکید بر جنبه‌های
منظقی گفتگو خصوصاً تاکید بر استدلال منطقی می تواند تفکر را در کودک تقویت نماید.
سؤال3:
کودکی که نمی‌تواند تفکر کند با کودکی
که با روش تفکر رشد می‌کند، چه فرقی دارد؟ آینده آنها چه تفاوتی با هم دارند؟
جواب:
اصولاً
همه کودکان قادر به تفکر به دنیا می‌‌آیند که گاهی به آن منطق ذاتی و فطری میگویند
ولی برخورد برخی والدین و مربیان این نعمت الهی را در آنها سرکوب می‌کند و نهایتاً
کودکانی فاقد تفکر و تابع محض به بار می‌آورد.
اگر اولیا و مربیان و والدین در رفتار
با کودک و در پاسخگویی به سؤالات وی متبحّرانه عمل کنند که این قوه خدادادی نه
تنها ضعیف نشود بلکه تقویت نیز گردد، آنگاه به نتایج عالی دست خواهند یافت.
کودکی که از کودکی عادت به استدلال و
تفکر کند در بزرگسالی تحت تاثیر هر کلامی و هر عقیده و مرامی قرار نخواهد گرفت در
حقیقت روحیه تفکر و حقیقت‌جویی و نقدپذیری و استقلال روحی و وی تقویت خواهد شد و
آسیب‌پذیر نخواهد بود.
سؤال4:
چه
توصیه‌ای به والدین و مربیان برای اندیشه‌ورزی کودکان دارید؟
جواب:
اساسی‌ترین توصیه ما به والدین و مربیان کودک این است که این هدیه الهی یعنی روحیه
کنجکاوی و پرسشگری را در کودکان از بین نبرند. این روحیه بدو صورت از بین می‌رود:
1. با جواب دادن کامل به همه پرسشهای کودک 2. با توبیخ و یا سرزنش کودک از پرسش
کردنهای پی‌درپی و فراوان او.
در هر دو صورت این خصلت از بین خواهد رفت. زمانی که کودک،
والدین یا مربی را شخصی بیابد که انباشته از همه پاسخهاست دیگر نیازی به کنکاش و
جستجو نمی‌یابد، نمی‌اندیشد و البته به لذت یافتن پاسخ نیز دست نخواهد یافت. صورت
دوم نیز که کاملاً واضح است کودک در اثر سرزنش والدین یا مربیان پرسشهایش را مخفی
کرده و در درون خود انبار می‌کند و هیچگاه نمی‌پرسد و تنها به اطلاعاتی که به وی
داده می‌شود بسنده می‌کند.
توصیه بعدی این است که به خلاقیت کودکان ارج نهند و در
پرورش آن به هر صورت تلاش کنند چرا که خلاقیت و خیال در کودک می‌تواند به نتایج
خوبی در بزرگسالی بینجامد.
قدرت خیال و خلاقیت در صورتیکه صحیح
راهنمایی شود به خلاقیت منتج می‌شود و در غیر اینصورت به توهمات غیر مفید میرسد.
داستان فکری، نقاشی، بازیهای فکری، حضور کودک در طبیعت ....
همه و همه می‌تواند به پرورش خلاقیت در کودک کمک کند.
سؤال5:
شما
سردبیر مجله فلسفه و کودک هستید، هدف شما برای انتشار چنین مجله‌ای چیست؟
جواب:
من مدیر
مسئول هستم و سرکار خانم دکتر طوبی کرمانی استاد ارجمند دانشگاه تهران سردبیر
محترم این نشریه می‌باشند که با اشتغالات کاری که دارند ما و کودکان این کشور را
از الطاف خود بهره‌مند می‌سازند.
هدف ما از انتشار این نشریه کمک به پدران، مادران، مربیان و
معلمین و تمام علاقه‌مندان آن به کودک و تربیت اوست تا بتوانند بهتر از دوران
کودکی، عزیزانشان در جهت بالابردن تفکر‌ورزی استفاده کنند و افرادی متفکر اهل منطق
و استدلال تحویل جامعه دهند. کسانی که اندیشمندانه زندگی کنند و تحت تاثیر القائات
اطراف خود قرار نگیرند. در تصمیم‌گیریهای مهمّ زندگی بتوانند خوب بیندیشند و در
راه درست را انتخاب کنند. متفکرینی که در داوریهای خود به ملاکها و معیارهای اصولی
توجه کرده و اخلاقیات را مدنظر داشته باشند. سعی ما بر این است که بتوانیم چراغ هر
چند کم نوری در راه تعلیم و تربیت کودکان آورده باشیم.
سؤال6:
مخاطبان
شما چه کسانی هستند؟ کسانی که مطالعات فلسفی ندارند می‌توانند مجله شما را مطالعه
کنند؟
جواب:
همانطور که گفتم مخاطبان، اول از همه
والدین و سپس مربیان و در مراحل بعد علاقه‌مندان به این مباحث می‌باشد سعی ما بر
این بوده است که زبان مورد استفاده در نشریه قابل فهم برای عموم بوده و باشد ولی
گاه به خاطر حضور نویسندگان عزیز مقالات که در سطوح مختلف علمی رشته فلسفه و تعلیم
و تربیت قرار دارند امکان دارد برخی مقالات در برخی شماره‌ها کمی ثقیل و یا سبک
بنظر بیاید که قابل گذشت است.
سؤال7:
فعالیت‌هایی که در این زمینه داشتید را بفرمایید. غیر از
انتشار مجله.
جواب:
عمده فعالیتهای
بخش فلسفه و کودک بنیاد حکمت اسلامی صدرا تا به امروز از این قرار است:
ـ تاسیس و به روزرسانی پایگاه اینترنتی «فلسفه و کودک» با
آدرس
www.PAC.org.ir
ـ نقد و بررسی مقالات و کتب داخلی و خارجی منتشره درباره
این موضوع
ـ تشکیل کلاسهای فلسفه و کودک در مدارس داوطلب بصورت پایلوت
ـ تهیه و تدوین بسته آموزشی مربی «فلسفه و کودک» (
PAC
)
ـ برپایی همایش و نشستهای تخصصی با حضور اندیشمندان و دست‌اندرکاران
تعلیم و تربیت کودک
ـ امضای توافق‌نامه با مؤسسات علمی مربوط به فلسفه و تعلیم
و تربیت و همکاری با آنها
ـ تدوین طرح جامع فلسفه و کودک
ـ آسیب‌شناسی
PAC
(فلسفه و کودک) در ایران و جهان از دیدگاه فلسفه و تعلیم و تربیت
اسلامی
ـ تأسیس کتابخانه تخصصی «فلسفه و کودک»
ـ انتشار کتب تخصصی در زمینه «فلسفه و کودک»
ـ ارائه طرح کارشناسی ارشد «فلسفه و کودک» به آموزش عالی
ـ برگزاری کلاسهای آموزش مربی برای «فلسفه و کودک» در
مدارس.
سؤال8:
نکته آخر ...
جواب:
نکته
آخر: با اینکه هدف اصلی «فلسفه و کودک» پرورش تفکر است ولی نتایج زیادی به بار
خواهد آورد که می‌تواند آنها را فواید ضمنی این طرح بنامیم.
تجربه نشان داده است که کودکانی که با این روش تربیت می
شوند علاوه بر پرورش تفکر، در دروس مختلف خود پیشرفت چشمگیری پیدا می کند و دعواها
و نزاعهای بیهوده در محیط آموزشی و تربیتی کمتر شده، رابطه کودک و والدین اصلاح
گشته است.
اخلاق و اعتماد به نفس و خودباروی کودک تقویت شده و جرأت و
شهامت وی برای درگیر شدن با سؤالات ذهنی و حل مسائل او بالا رفته است و همینطور
جامعه‌پذیری و رقابتهای سالم و دوستانه در محیط آموزشی بهتر صورت گرفته است.
در مجموع کودک به شناخت بهتری نسبت به حقیقت خود، دیگران و
جهان پیرامونش دست یافته است و
در واقع به
جایگاه خود در جهان هستی پی برده است و این در دینداری و حفظ مواریث اسلامی مؤثر
است.