بسمه‌تعالی
در ابتدا تشکر می‌کنم از
شما و سایت پربار و مفید طلیعه که انشاء‌الله طلیعۀ نور و امید در کشور اسلامی ما
باشد و خرسندم که درباره موضوع مهم کودکان یعنی «پرورش تفکر» تحقیق می‌نمایید
امیدوارم که بتوانم جوابگوی پرسش‌های جنابعالی باشم.
الف‌ـ از نظر شما اهمیت
موضوع فلسفه برای کودک چیست؟
الف‌ـ فلسفه و کودک
مقوله بسیار مهمی است چرا که با تفکر و اندیشیدن و ذهن کودک سروکار دارد. اندیشه
چراغی است که راه زندگی را روشن می‌کند و اندیشیدن تمرین و ممارست می‌خواهد. فلسفه
و کودک فضایی را در اطراف کودک فراهم می‌کند که اندیشیدن را صحیح و منطقی تمرین
کند ازین نظر دارای جایگاه خاصی است.
اگر اندیشیدن منطقی در
کودک بصورت عادت در بیاید و ملکه ذهن او شود در سالهای بزرگسالی می‌تواند به راحتی
با اندیشیدن راه خطا و صواب را از یکدیگر تشخیص دهد. در این جهان بزرگ چیزی بزرگتر
و مهمتر از پرورش اندیشه در نسل‌های آینده نیست و یکی از راههای این امر مهم توجه
و اجرای «فلسفه و کودک» در مدارس است.
ب‌ـ
با توجه به اینکه ایده اولیه فلسفه برای کودکان از فلسفه غرب گرفته شده است، خطرات
و تهدیدهای احتمالی ورود به این فضا برای تربیت نسل آینده چیست؟
ب‌ـ ما به کرّات و در
مصاحبه‌های قبلی گفته‌ایم که با اجرایی شدن فلسفه و کودکان در ایران به صورت
کاملاً وارداتی موافق نبوده و نیستم. فلسفه و کودکان ایده خوبی است و همانطور که
در قرآن مجید به ما سفارش شده است همه سخنان را می‌شنویم و بهترین‌ها را برمی‌گزینیم.
چه ایرادی دارد که یک ایده و فکر که در غرب تولید شده بدست ما ایرانی‌سازی شود،
بومی شود، تغییراتی بکند و هنگامی که مطابق با معیارهای آموزشی و پرورشی اسلامی شد
اجرا شود.
در اینجا دو نکته اهمیت
اساسی دارد: یکی روش و دیگر محتوا. هرچند در وهلۀ نخست می‌توان چارچوب فلسفه و
کودک را از غرب اتخاذ کرد، ولی مهم محتوایی است که داخل این ظرف ریخته می‌شود که
تا چه اندازه برای کودکان ایرانی با فرهنگ اسلامی قابل هضم و قابل فهم باشد.
البته، زمانی که محتوا تغییر می‌کند، چارچوب وروش نیز تغییر می‌کند؛ اهداف و
ساختار نیز تغییر می‌کند و این امر در مراحل بعدی امکان وقوع دارد. دیدگاه ما این
است که در حوزۀ فلسفه و کودک طرحی نو باید در انداخت که از نسخۀ غربی آن نیرومندتر
و پیشروتر باشد و با فرهنگ و فلسفۀ ایرانی ـ اسلامی نیز سازوار باشد.
ج‌ـ به اعتقاد شما، می‌توانیم
بر اساس مبانی فلسفه‌ی اسلامی و حکمت صدرایی به کودکان فلسفه را بیاموزیم؟ این
مفاهیم و مبانی که ثقیل هستند را چگونه باید به آنان تعلیم داد؟
ج‌ـ به اعتقاد ما نیازی
نیست تا مفاهیم فلسفی اسلامی در سن و سال پایین به کودک آموزش داده شود کودک در
بزرگسالی در صورت تمایل در این زمینه ادامه تحصیل خواهد داد آنچه که در تربیت کودک
مهم است فلسفیدن و اندیشیدن و نحوه اندیشه کردن است. کودک باید تفکر کردن را یاد
بگیرد و بصورت عادتی خوب برای وی تثبیت شود نیازی نیست تا مفاهیم فلسفه اسلامی را
یاد بگیرد عصاره و خلاصۀ فلسفه، تفکر کردن است در برابر سفسطه کردن. باید کودک
آموزش ببیند که چگونه با استفاده از ابزارهای منطقی اندیشه کند، به معیارها توجه
کند، با توجه به معیارها چگونه قضاوت کند و چگونه بتواند با تفکر مشکلات خود را حل
کند. با اینهمه، در زمان کاربرد این برنامه در عمل نیز می‌توان از بصیرتهای
فیلسوفان اسلامی بهره برد .
دـ تا به امروز برای
رساندن مفاهیم فلسفی تا چه اندازه‌ای کار شده است؟
دـ برای ساده‌سازی
مفاهیم فلسفی به کودکان در مراکز گوناگون تلاشهایی شده است ولی این مبحث جدای از «فلسفه
و کودک» است و در جای خود با ارزش و مفید خواهد بود. در این زمینه بهتر است از
ابزارها و روش‌هایی که با ذهن کودکان بیشتر سازواری دارد همچون، نقاشی، داستان،
فیلم، انیمیشین و مانند اینها استفاده کرد.
زـ تفکر و آموزش به
کودکان، پیوستگی جدی با رده‌ی سنی آنها دارد. شما چه برداشتی از وضع فعلی و بومی
در این زمینه دارید؟
زـ از زمانی که کودک
محیط اطراف خود را می‌شناسد خصوصاً از سه سالگی به بعد که اجتماعی شدن و زبان‌آموزی
در وی تقویت می‌گردد مستعد پرورش تفکر است ولی ابزار هر دوره متفاوت است. در این
سن بیشتر بازی می‌تواند رشد فکری را برای کودک فراهم کند بازیهایی که متناسب با سن
کودک باشد.
در دوره دبستان که اولین
دوره رسمی آموزشی است کودک باید آداب و روش مباحثه منطقی را بیاموزد یعنی بیاموزد
که چگونه در یک جمع دوستانه با دیگران تعامل و بحث داشته باشد بیندیشد و افکار خود
را اظهار نماید و درباره سایر اندیشه‌ها تأمل و داوری کند.
در دوران سه سال اول
دبیرستان می‌توان در این مباحثات از مفاهیم اخلاقی به عنوان ابزار بحث استفاده کرد
و در سالهای پایانی دبیرستان درباره مفاهیم فلسفی به مباحثه نشست. در این جلسات
اندیشه کردن و تعمق در اندیشه‌ها مورد تأکید است. این برنامه می‌توان در دانشگاهها
هم ادامه داشته باشد، علاوه بر این، در زندگی عادی و هر روزی افراد نیز اثرگذار
باشد و مفید فایده واقع شود.
ما امروزه شاهد هستیم که
در برخی کشورها پرورش تفکر و فلسفه‌ورزی به مهدکودکها و حتی زندانها و خانه
سالمندان نیز کشیده شده است.
ط‌ـ نظام آموزشی کنونی
ما تفکر محور نیست. یعنی قدرت تفکر و ضرورتی هست که ما بحث تفکر در آموزش کودکان
را وارد کنیم یا فقط موضوعاتی را بحث می‌کند و می‌گذرد! چه کنیم؟
ط‌ـ نظام آموزشی در جهان
در حال دگرگونی است و در بعضی از دروس شاهد تفکر محوری و تفکرگرایی هستیم. معلمان
ما باید آموزش‌های خاص را بگذرانند و یک حرکت بزرگ ملی در این زمینه صورت پذیرد.
بسیاری از مدارس بصورت مقطعی و پایلوت دست به حرکاتی زده‌اند ولی باید سیستم
آموزشی کشور متحول شود و اندیشیدن پایه اصلی کلیه دروس باشد نه حفظ کردن مطالب،
قدرت تحلیل در دانش‌آموزان باید افزایش یابد و برنامه «فلسفه و کودک» می‌تواند کمک
مهمی باشد.
امیدواریم تحولات عمیق‌تری
صورت بگیرد و انوار تفکرورزی در همه جای آموزش و پرورش کشور مشاهده گردد.
13تیر 139513تیر 1395